اعتیاد یک بیماری مغزی است که به صورت ناخوشی های ذهنی و اختلالات رفتاری خودش را نشان می دهد. اعتیاد می تواند به صورت اعتیاد رفتاری باشد و یا در قالب وابستگی به یک ماده خاص که ما آن را به عنوان مواد اعتیاد آور و یا مواد مخدر می شناسیم  بروز و ظهور نماید.

چرا اعتیاد ایجاد می شود؟

برخی نظریه پردازان معتقد هستند که عده ای از افراد استعداد و زمینه لازم برای ابتلا به اعتیاد را دارند. یعنی افرادی در طی مراحل رشد روانی- جسمی که از دوران جنینی شروع می شود و در دوران نوزادی، کودکی و نوجوانی ادامه می یابد دچار نواقصی می شوند که آنها را برای ابتلا به اختلالات رفتاری و برخی اختلالات روان پزشکی و از جمله اعتیاد مستعد می نماید. به عبارتی برای اینکه فردی مبتلا به اختلالات اعتیادی اعم از اعتیاد رفتاری و یا مصرف مواد مخدر شود در طول رشد آسیب هایی به سیستم مغزی او وارد شده و این آسیب ها منجر به ایجاد نقص در کارکرد مغز و اعصاب گردیده است و لذا فرد استعداد زمینه ای و ذاتی برای اختلال اعتیاد را پیدا می کند. با توجه به موضع فوق یکی از اساسی ترین و مهم ترین اقدامات برای جلوگیری از اعتیاد، تامین و ارتقای بهداشت در دوران بارداری و حتی قبل از آن بهداشت دوران باروری در زنان است. مراقبت دقیق از  نوزادان و کودکان در دوران کودکی که  با آسیب پذیری بالایی  همراه است  موثر ترین  راه پیشگیری است. عفونت ها و ضربه های جسمی و روحی، تغذیه نامناسب در این دوران عواملی هستند که آسیب های جدی و غیر قابل بازگشتی را ایجاد می نمایند.

با این توصیف این نظریه که شروع فرایند اعتیاد عموما در دوران نوجوانی شروع و شکل می گیرد و ما در سنین بالاتر تظاهرات بیرونی آن را می بینیم، قابل توجیه می شود.

چرا درمان اعتیاد لازم است؟

اعتیاد یک فرایند پیش رونده است. تمایل اجبار گونه و تکراری برای مصرف مواد و یا انجام یک رفتار خاص در اعتیاد های رفتاری یک مسیر معیوب را ایجاد می کند که فرد به سمت ناتوانی ذهنی وجسمی سوق پیدا می کند. لذا مداخله در هر مرحله ای برای توقف ویا کاهش سرعت این سیر تخریبی به شدت توصیه می شود. این باور غلط که اعتیاد قابل درمان نیست نباید به باور نادرست تری منتهی گردد که افراد معتاد برای کمک از درمانگران و شروع درمان تلاش نکنند. خدا را شکر که امروزه انواع مداخلات درمانی معتبر در دسترس است و درمانگران توانمندی این درمان ها را ارائه می نمایند. توصیه اکید می شود تا افرادی که به هر دلیل مواد اعتیاد آور مصرف می کنند فارغ از میزان و یا مدت مصرف برای شروع درمان پاره جویی کنند تا شرایط جسمی و ذهنی آنها به مرحله ای از تخریب نرسد که فرایند درمان را سخت تر نماید.

درمان های اجباری چه جایگاهی در فرایند درمان اعتیاد دارند؟

اگر درمان به صورت داوطلبانه باشد و افراد با تمایل خودشان برای درمان اقدام نمایند بدیهی است که نتایج کار بسیار امید وار کننده خواهد بود. لذا یکی از اقدامات و مداخلات برای شروع درمان انجام مصاحبه های انگیزشی است تا فرد مبتلا مجاب شود که به درمان وارد شود. با این حال و به دلیل آسیب های بالقوه و بالفعلی که متعاقب  وجود افراد معتاد در خانواده و جامعه ایجاد می شود، داوطلبانه نبودن منافاتی برای شروع درمان ندارد. افراد معتادی که به مراحل سخت اعتیاد رسیده اند و اصولا توان ذهنی لازم برای اینکه تصمیم درستی بگیرند را ندارند لازم است مورد حمایت و مراقبت های درمانی تعریف شده قرار بگیرند. اجبار و فشارهای قانونی برای این افراد نه تنها مفید بلکه لازم و ضروری است. خوشبختانه در قانون مبارزه با مواد مخدر کشور نیز در ماده 16 به این مهم توجه شده و طبق این ماده قانونی افراد معتادی که به هر دلیل نتوانند و یا نخواهند اقدام به درمان نمایند و تجاهر آنها به اعتیاد موجب آسیب به خودشان و یا آحاد جامعه می شود باید از طریق مراجع قانونی تحت حمایت و درمان قرار گیرند. این ماده قانونی اگر درست و منطبق با موازین علمی و رعایت چهار چوب های بهداشتی ودرمانی  مورد عنایت مسولان مربوطه قرار بگیرد تحقیقا بخشی از معتادان نجات خواهند یافت هر چند اجرای نادرست و سلیقه ای و بدون داشتن برنامه و پروتکل درمانی مناسب می تواند آسیب های جدی تری مثل اشاعه ویروس های خطرناکی مثل ویروس نقص ایمنی و متعاقب آن بیماری ایدز و یا بیماری ناتوان کننده و کشنده هپاتیت های B و C را به دنبال داشته باشد. تاکید بنده همچنان براین است که مداخله در درمان معتادان پرخطر و حاشیه نشین باید مبتنی بر شواهد علمی و دستورالعمل های استاندارد و پروتکل های درمانی متناسب و مناسب با این گروه هدف باشد که در سال های قبل این اسناد تهیه و حتی ابلاغ نیز شده است ولی متاسفانه در اقدامات اخیر که تحت عنوان جمع آوری معتادان خیابانی صورت می گیرد چندان مورد توجه قرار ندارد.

خبرنگار: مطهره نقی‌بیرانوند

تهیه عکس: سیدحسین سیدمحمدی